کتاب فلسفه ترس با عنوان اصلی A philosophy of fear نوشته لارنس اسونسن است که به موضوع ترس و جنبه‌های اجتماعی آن می‌پردازد. لارس اسوندسن، فیلسوف نروژی و استاد دپارتمان فلسفه در دانشگاه برگن است و چندین کتاب مختلف او در کافه‌بوک معرفی شده است. از دیگر کتاب‌های لارنس اسونسن می‌توان به کتاب کار – کتاب فلسفه تنهایی و کتاب فلسفه ملال اشاره کرد.
کتاب فلسفه ترس، جلد پنجم از مجموعه بیست و دو جلدی تجربه و هنز زندگی است. کتاب‌های این مجموعه با هدف اینکه به مخاطب کمک کنند تا شناخت تازه‌ای از فلسفه داشته باشند به چاپ رسیده‌اند. این کتاب‌ها می‌خواهند به ما نشان دهند که فلسفه صرفاً اصطلاحات و مفاهیم سنگین و پیچیده نیست و در زندگی روزمره می‌توان از آن بهره برد. درباره فلسفه‌ی کتاب‌های این مجموعه، در پشت جلد کتاب آمده است:
فلسفه فقط رشته‌ای دانشگاهی نیست که در دانشگاه خوانده شود. فلسفه به همه تعلق دارد و همه ما از کودکی سوالاتی طرح می‌کنیم که جنبه فلسفی آشکاری دارند. این سوال‌ها و پاسخ‌های آنها «راه زندگی» هرکس را معین می‌کنند. این مجموعه به مسائلی فلسفی از همین دست می‌پردازد که همه ما به نوعی در زندگی با آن مواجهیم، از سوال‌های کلی نظیر «معنای زندگی» و «خوشبختی» گرفته تا مسائل جزئی‌تر نظیر دروغ، بخشودن، ترس، مرگ، تعصب، اینترنت و… زبان این کتاب‌ها فنی نیست و همگان می‌توانند آنها را بخوانند.
در میان کتاب‌های این مجموعه (که بیشتر از ۹۰ درصد آنها بسیار خواندنی هستند) تعدادی از آنها – که توسط خشایار دیهیمی ترجمه شده است – بیشتر مورد توجه خواننده حرفه‌ای قرار می‌گیرند. در دنیای کتاب، نام خشایار دیهیمی بر روی جلد یک کتاب نشان از کیفیت آن کتاب از همه‌ی جنبه‌های مختلف – از کیفیت محتوا گرفته تا خود ترجمه و ویراستاری و… – است. کتاب فلسفه ترس نیز از همین دسته است.
از جمله دیگر کتاب‌های تجربه و هنر زندگی که در کافه‌بوک معرفی شده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کتاب کمونیسم رفت ما ماندیم و حتی خندیدیم
- کتاب بالکان اکسپرس
- کتاب کافه اروپا
- کتاب فلسفه‌ای برای زندگی
- کتاب اعتراف
- کتاب نظر به درد دیگران
کتاب فلسفه ترس
همه ما با ترس آشنا هستیم. ترس یکی از قوی‌ترین احساسات بشری است که به راحتی می‌تواند رفتار و تفکر انسان را تغییر دهد. می‌دانیم که درد و رنج حد و حدودی دارد اما ترس هیچ حد و مرزی ندارد. در واقع اگر خوب دقت کنیم، رگه‌ای از ترس همه‌ی دنیای اطراف ما را فرا گرفته است. دوربین‌های مداربسته، بازرسی‌های امنیتی در فرودگاه‌ها، انواع دزدگیرهای پیشرفته، حتی سلاح‌های کشورهای مختلف نشان از آن دارد که ترس وجود دارد.
دنیای بیرون و اخباری که از آن منتشر می‌شود نیز وجود این «ترس» را تایید می‌کند. این اخبار از تهدیدهای هر روزه زندگی شهری گرفته تا تهدید جنگ و تروریسم را شامل می‌شود و به انسان این احساس را منتقل می‌کند که فاجعه هر لحظه ممکن است از راه برسد. بنابراین اگر دقت کنیم شاید ترس بیشتر از هر احساس دیگری در دنیای پیرامون ما نقش ایفا کند.
لارس اسوندسن در کتاب «فلسفه ترس» تلاش دارد تا ابعاد مختلف این احساس قوی را بشکافد و نشان دهد که ترس در درجه اول چیست؟ چرا و چگونه در هر گوشه از زندگی مدرن رخنه کرده است و مهم‌تر اینکه چه استفاده یا سوءاستفاده‌های سیاسی از آن می‌شود. نویسنده با نگاهی به علوم مختلف، سیاست، جامعه‌شناسی، فلسفه و ادبیات به بررسی ماهیت ترس می‌پردازد.
ترس یکی از مهمترین عوامل قدرت است و کسی که بتواند در جامعه سمت و سوی ترس را معین کند قدرت زیادی بر آن جامعه پیدا می‌کند. شاید بتوان هم‌صدا با آگامبن گفت که ما امروزه همیشه در یک حالت اضطرار زندگی می‌کنیم که در آن یادآوری خطرهای جدی تقریباً نقش ورق حکم یا برگ برنده را دارد و این ورق چیزی را که می‌برد حقوق دمکراتیک ِ به رسمیت شناخته شده است.
نویسینده در این کتاب اشاره می‌کند که بسیاری از ترس‌های ما محصول زندگی راحت‌تر و بهتر نسبت به گذشته است. در این میان رسانه‌های جمعی و هیاهوهای بی‌پایان دنیای مدرن را می‌توان عاملین اصلی وجود چنین ترسی نامید؛ در نظر بگیرید اخبار ترسناک در سراسر دنیا به قوی‌ترین شکل ممکن پوشش داده می‌شوند. اصولاً می‌توان گفت فلسفه اخبار نیز پیرامون موضوع ترس است. البته ترس، احساسی بسیار قدرتمند است و حتی می‌تواند باعث نجات جانمان شود اما این احساس همچنین می‌تواند آزادی ما را سلب کند و یکی از مهمترین عوامل پایداری یک جامعه، یعنی اعتماد را از آن بگیرد.
نویسنده در کتاب خود از عوامل زیستی و عصب شناسی گرفته تا این پرسش که چطور ترس ما را وامی‌دارد در تلاش برای کاهش خطر دست به اقداماتی غیر منطقی بزنیم، بررسی می‌کند. اسوندسن در ادامه کتاب فلسفه ترس وارد عرصه سیاست و جامعه می‌شود و نقش ترس را در فلسفه ماکیاولی و توماس هابز بررسی می‌کند، به ظهور «جامعه خطرخیز» می‌پردازد و از اینکه چطور ترس اعتماد اجتماعی را ضعیف می‌کند صحبت می‌کند. لارنس اسونسن در کتاب فلسفه ترس با بررسی ریشه‌های ترس، به ما کمک می‌کند با ترس‌هایمان مواجه شویم و سعی می‌کند با استدلال‌هایش ما را قانع کند که باید فرهنگ امید و اعتماد را جایگزین نگاه ترس کنیم.
پس از بررسی‌های فراوان و صحبت پیرامون جنبه‌های مختلف، نویسنده در کتاب به فراسوی ترس نیز نگاهی می‌اندازد و آن را نیز برای ما ترسیم می‌کند. لارنس اسونسن می‌نویسد: «تا زمانی‌که ترس ابزاری برای سودجویی رسانه‌های جمعی و قدرت‌طلبی حاکمان باشد، تقریبا محال است بتوان سناریوهای وحشت را به‌گونه‌ای دیگر و با قلم انسان‌گرایانه نوشت و به پیشرفت و بهبود اوضاع فکر کرد.»
کتاب فلسفه ترس شامل هفت فصل است:
- فرهنگ ترس
- ترس چیست؟
- ترس و خطر؛ ریسک
- جذابیت ترس
- ترس و اعتماد
- سیاست ترس
- فراسوی ترس
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب اندر مزایای تنبلی – نشر گمان ]
جملاتی از متن کتاب
مونتنی می‌گوید: درد و رنج به سراغم خواهد آمد، نیازی نیست با شری به نام ترس آن را جلو بیندازم و تشدیدش کنم. کسی که از درد و رنج می‌ترسد، پیشاپیش متحمل درد و رنج ترس می‌شود.
چرا ما درباره خطرهایی که تهدیدمان می‌کنند دچار درک و برداشت نادرست هستیم؟ یک توضیحش این است که ما تمایلی روانی به معطوف کردن توجه به وقایع منفی داریم تا وقایع مثبت. دیگر اینکه مردم تمایل دارند اطلاعاتی را که چیزی را پرخطر قلمداد می‌کند معتبرتر و قابل اتکاتر از اطلاعاتی بدانند که آن چیز را کم‌خطر قلمداد می‌کند. اکثر مردم بدترین سناریو را قابل اعتمادترین و موثق‌ترین سناریو می‌دانند.
در فرهنگ ترس و فرهنگ قربانیان، مفهوم پیشرفت امری محال است. حداکثر چیزی که می‌شود فکرش را کرد این است که شاید بتوان جلوی هرچه بدتر شدن اوضاع را گرفت. اگر کسی این احساس را نداشته باشد که زمام زندگی‌اش را در دست دارد و به خودش هم اعتماد نداشته باشد که می‌تواند جهان را جای بهتری برای زیستن کند، آینده اصلاً نمی‌تواند جذاب و جالب باشد.
یکی از ویژگی‌های تقریبا همیشگی خطرهای بالقوه‌ای که نسبت به آنها هشدار داده می‌شود، این است که چنان مطرح می‌شوند که گویی خطرهای بالفعل هستند. دنیا پر است از خطرهای بالقوه. ممکن است کسی شما را هل بدهد و شما روی خط قطار بیفتید، ممکن است شهاب‌سنگی روی سر شما فرود آید اما دشوار بتوان پذیرفت که بهتر است زندگی روزمره را با احتساب رخ دادن چنین چیزهایی تنظیم کنیم. اکثر خطرهای بالقوه هرگز محقق نمی‌شوند.
یک عامل بسیار موثر در درک و تصور مردم از خوشبختی‌هاشن تصوری است که می‌توانند از آینده‌شان داشته باشند. مردمی که در شرایط مصیب‌باری زندگی می‌کنند، اما معتقدند که اوضاع این‌گونه نخواهد ماند و بهتر خواهد شد، کلاً بسیار راضی‌تر از کسانی هستند که در ناز و نعمت زندگی می‌کنند اما فکر می‌کنند وضعشان در آینده بسیار بدتر خواهد شد. نگرانی نسبت به آینده می‌تواند بر امروز ما سایه‌افکن باشد. اما شاید هرگز به اندازه امروز دلایل ما برای نگرانی اندک نبوده است.
به آزادی و عدالت باید نقشی بنیادین‌تر از ترس در تفکر سیاسی‌مان بدهیم. در این صورت است که «جنگ علیه تروریسم» را به دیدۀ تردید خواهیم نگریست. چون این جنگ بر پایۀ پراکندن ترس هرچه بیشتر و نادیده گرفتن آزادی و عدالت بر پا شده است. این جنگ نه تنها منجر به تضعیف اساسی حقوق مدنی شهروندان شده است، بلکه جوی از ترس را هم به وجود آورده است که خودش آزادی ما را از بین می‌برد. مبارزه با علت‌ها و موجبات ترس خودش موجب ترس شده است.
نقطۀ شروع برای همۀ جوامعی که توانسته‌اند دوام بیاورند خیرخواهی نسبت به همدیگر در میان افراد نبوده است، بلکه به عکس ترس از همدیگر بوده است. این ادعای هابز است. نزد ماکیاولی، این قدرت است – و منظورش قدرت جسمانی و توانایی خشونت‌ورزی و آسیب رساندن جسمانی به دیگری است – که این امکان را فراهم می‌آورد که جوامع سربرآوردند.
کمتر چیزی به این اندازه غیرعاقلانه است که عمری را با بی‌اعتمادی به همه‌چیز و همه‌کس سپری کنی. فرانسیس فوکویاما، جامعه‌شناس و فیلسوف، اعتماد را نوعی «سرمایه اجتماعی» می‌نامد. فوکویاما می‌گوید جوامع و سازمان‌هایی که از اعتماد قوی درونی برخوردارند هم از نظر اقتصادی و هم از نظر اجتماعی بسیار موفق‌تر از جوامع و سازمان‌هایی هستند که اعتماد درونی در آنها کمتر است. هرچه موقعیت، جامعه، یا سازمان پیچیده‌تر باشد اعتماد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اعتماد می‌تواند همچون ابزاری برای مدیریت امور پیش‌بینی ناپذیر به کار آید.
یکی از تمایزات معمول میان ترس و اضطراب دقیقاً همین است که ترس همیشه ترس از یک چیز معین و مشخص است، حال آنکه اضطراب چنین نیست.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب فلسفه ترس
- نویسنده: لارنس اسونسن
- ترجمه: خشایار دیهیمی
- انتشارات: گمان
- تعداد صفحات: ۲۴۰
- قیمت چاپ دوازدهم: ۶۴۰۰۰ تومان
- مجموعه تجربه و هنر زندگی
نظر شما در مورد کتاب فلسفه ترس چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر با ترجمه خشایار دیهیمی:
