فاوست شخصیت اصلی یک افسانه آلمانی است. او انسانی موفق با تحصیلات دانشگاهی ولی ناراضی از زندگی است که روحش را برای دستیابی به دانش نامحدود و لذات دنیوی در معامله‌ای با شیطان معاوضه میکند. این افسانه منشأ آثار ادبی، داستانی، سینمایی و موسیقایی بسیاری شده‌است. کتاب دکتر فاستوس نیز که اثر نویسنده بزرگ آلمانی، توماس مان است، اقتباسی از همین افسانه معروف فاوست است.
توماس مان که در سال ۱۹۲۹ برنده جایزه ادبی نوبل شد، نویسنده‌ای بود که در دوران حکومت هیتلر از کشور خود هجرت کرد تا حافظ معنویت میهن فریب‌خورده خود در غربت باشد. او از نخستین روشنفکران آلمانی بود که پس از روی کار آمدن حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان یا همان حزب نازی، نسبت به فجایع احتمالی توسط رایش سوم هشدار داد. در یک سخنرانی در سالن بتهوون در برلین در ۱۹۳۰ که در تاریخ آلمان با عنوان «خطابه آلمانی» ثبت شده است، طرفداران آدولف هیتلر را بربر خطاب کرد و از مواضع ضد انسانی و نژادپرستانه حزب نازی انتقاد کرد.
توماس مان در جایی گفته است: «آنجا که من هستم، فرهنگ آلمان آنجاست.» در این راه نیز کم نگذاشته است و کتاب‌های مهمی در دنیای ادبیات خلق کرده که برای همیشه ماندگار شده‌اند. از جمله کتاب‌های مهم توماس مان که در کافه‌بوک نیز معرفی شده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
توماس مان در کتاب دکتر فاستوس روایتی قرن بیستمی از این افسانه به دست داده است و آن را در بحبوحه جنگ جهانی دوم و در قالب زندگی یک موسیقی‌دان بازآفرینی کرده است.
کتاب دکتر فاستوس
توماس مان در دکتر فاستوس از زاویه‌ای انتقادی به جنگ جهانی دوم و علل و عوامل درگرفتن این جنگ پرداخته است. او در این کتاب، داستان آهنگساز نابغه آلمانی، «آدرین لورکون» را روایت میکند. راوی داستان دوست فیلسوف لورکون، «سرنوس زایت» است که رابطه‌ای بسیار نزدیک و صمیمی با دوست دوران کودکی‌اش دارد. سونوس زایت داستان را از کودکی لورکون شروع میکند، جایی‌که او در روستای کایسرساشن زندگی می‌کرد.
داستان را با رفتن او به دانشگاه دین‌شناسی ادامه می‌دهد؛ اما به دلیل علاقه بسیار لورکون به موسیقی، رشته‌اش را ترک کرده و پا به دنیای خود یعنی موسیقی می‌گذارد. اما روایت اصلی داستان از جایی آغاز می‌شود که روزی لورکون مشغول نوشتن یکی از آهنگ‌هایش است که ناگهان شیطان به او پیشنهادی وسوسه برانگیز می‌دهد. پیشنهادی که بر اساس افسانه معروف فاوست دور از ذهن نیست.
همان طور که اشاره کردیم، کسانی که با شیطان وارد معامله می‌شوند، روح خود را در ازای به دست آوردن قدرت، آزادی و استعدادی ماورای انسانی به شیطان می‌فروشد! و بر همین اساس واژه فاوست و صفت فاوستی اغلب به موقعیتی اطلاق می‌شود که در آن فردی جاه‌طلب و ناراضی و ناامید، به منظور رسیدن به قدرت و موقعیت و شکستن حصار محدودیت‌های زمینی و رهایی از بدبختی، دست از اخلاقیات می‌کشد!
راوی داستان، نوشتن درباره سقوط و نابودی روحی، روانی و جسمی دوستش لورکون را بعد از مرگ او و زمانی آغاز میکند که اتفاقا همزمان شده است با ظهور نازی‌ها در آلمان! و به این ترتیب سرگذشت لورکون میتواند نمادی از روح آلمان و تباهی فرهنگ و اخلاقیات تحت لوای هیتلر و حزب نازی تلقی شود.
لورکون شخصیت اصلی کتاب دکتر فاستوس که ویژگی‌های اخلاقی و روحی خاصی دارد و همین پیش‌زمینه‌ای می‌شود برای حضور شیطان در زندگی‌اش و آنچه بعدا در معامله با شیطان برایش رقم می‌خورد. از جمله اینکه هرچند بر اثر هوش و استعداد از همگان پیش افتاده اما هیچ‌گونه درک و احساسی از واقعیت ندارد، همواره در حاشیه زندگی میکند و گویی یک دست شطرنج بازی کرده و اگر در رشته الهیات و بعد در ریاضیات و موسیقی شروع به تحصیل میکند چون فقط کنجکاو است و همواره به دنبال چیزهای جالب. او ذاتاً موسیقی‌دان نیست و اگر خود را وقف آن کرده به علت علاقه‌اش به مسائل بغرنج توام با مهارت و ابهام است، و ریاضیات «همواره برایش جالب و سرگرم‌کننده بوده است.»
نکته دیگر در رابطه با نثر این کتاب این است که نویسنده نثر قدیمی آلمانی را برای روایت این رمان انتخاب کرده و مترجم هم بر همین منوال در ترجمه نثر متون کهن پارسی را انتخاب کرده و اگر با واژه‌های متون کهن آشنایی داشته باشید، خواندن آن مشکل نیست بلکه جالب و متنوع است! همچنین متن کتاب در اکثر جاها به خاطر لایه‌های مختلف بحث‌های فلسفی، روانشناسی، مذهبی، اجتماعی و موسیقایی پیچیده و سخت‌خوان می‌شود که این ویژگی هر چند شاید باعث عامه‌پسند نبودن این اثر شود، اما برای عده‌ای ویژگی ممتاز این اثر محسوب می‌شود.
سرگذشت فاستوس سرگذشت یک شخص نیست. فاستوس یک تاریخ است. این تاریخ را شاعر از ابتدا تا انتها از همان آغاز در جایی که گذشته و آینده در زبان بهم می‌رسند، دیده و گزارش کرده است.
آنچه در این کتاب خواننده را به وجد می آورد نه هیجان روایی داستان که غنایی ادبی و فلسفی است که در هیچ اثر دیگری از خود او یا نویسندگان دیگر آلمانی زبان نظیر ندارد. بی سبب نیست که این رمان یکی از پر مخاطب ترین آثار توماس مان است.
[ » معرفی و نقد کتاب: رمان رنج‌های ورتر جوان – اثر گوته، ادبیات آلمان ]
جملاتی از متن کتاب
اخوان و خواهران گران‌سنگ تصور مکنید من بهر بستن این عهد طریقی طولانی در بیشه پیموده‌ام و نیاز به سیاحت دوایر و حومه‌های مختلف داشته‌ام. بله به همان سیاق که سنت توماس به ما میآموزد: به منظور ارتداد احتیاجی به کلام نیست که با بیان آن به دامانش افتی، یک عمل مختصر معمولی نیز کفایت دارد، حتی بی‌آن‌که به وضوح کفر بگویی. زیرا فقط یک پروانه الوان بود که در نقش پری دریایی و زنی افسونگر با لمس من، مرا به این‌حا کشاند.
از عشق ورزیدن به نوع بشر منع شده بودم و اذن نداشتم با هیچ بنی بشری نرد عشق ببازم، پس او را به هلاکت رساند، بی‌آن‌که بر او رحم آورد و این را در مقابل چشمان من. چرا که شما نیز باید این را بدانید، اگر موجودی با اهریمن هم عهد شود، نگاهش زهرآلود میگردد به کردار مار جعفری و آن هم بیش از همه بهر اطفال.
استاد دریافته بود من هوای آن دارم وصلتی شرعی بکنم و از این بابت به خشم اندر آمده بود، چون این عمل را مزخرف میدانست و علامتی از مسالمت. پس مرا واداشت که با خونسردی دست به چنین قتلی بزنم. میخواهم امروز و در اینجا به شما اعتراف کنم: کسی که مقابل شما نشسته قاتلی بیش نیست.
دوزخ در واقعیت تداول همان حیات پرتجمل و اشرافیت است.
جهنم برای مقیمانش دو طریق بیش باقی نمیگذارد، برودت بیش از حد و دمائی که سنگ خاره را هم ذوب میکند. فراریان میان این دو وضعیت در حرکتند، چرا که در یکی از آن دو دیگری بنظرشان رحمتی آسمانی میآید وگرنه لدی‌الورود همان جهنم تحمل ناپذیر است که بهر تو افراط موجود در آن مطلوب مینماید.
تقوا و تقدس و مقبولیت روحی فقط در فضای ناسوتی در میان نوع بشر پدیدار میگردد و میتواند مقامی بیابد.
از ملت سخن میرود، اما رشته‌های سنت کهن ملت در وجود تک تک ما هم هست. من باب تکمیل سخن باید بگویم: برحسب آن چه من میاندیشم مذهب مقتضی‌ترین ابزار جهت مهار کردن مردمان نیست. مرا عقیده بر آنست ادبیات در این زمینه مددی شایان میکند. علم مردم‌دوستی آدمی منزه و فرهیخته میسازد.
آنجا از درد زبانشان را گاز میگیرند، لکن هیچ حمیتی پدید نمیآید و در میان هم با استهزا و تحقیر یک‌دگر میزیند و چهچه‌های نکبت‌بار سرمیدهند و سخن رکیک با هم رد و بدل میکنند. هرگز حتی در میان ضعیفترین و مغرورترین ایشان لسان مگر به لفظ سخیف که به نقل آن مجبورند، نمیچرخد. جملگی از الفاظ رکیکی مشترک بهره میجویند.
آدمیزاد در حیرت میشد از این که این مرد برنای رومی که الحق دوست‌داشتنی و خوشکلام هم بود و آلمانی را دست و پا شکسته بر زبان میراند، از چه ممری به سرای عم آدریان در کایزر زآشرن ره یافته بود تا آموختن هنر خویش را تکمیل کند. لکن این عمل نشان می داد که نیکلاس لورکون با جمله بلاد بیگانه و اطراف و اکناف سرگرم سوداگریست و تنها با بلاد مرکزی آلمان از قبیل ماینتس و برانشوایگ و لایپسیگ و بارمن مرتبط نیست و عاملانی در بلاد معظم جهان همچو لندن و لیون و بلونیا و حتی نیویورک بهر او کار می کنند.
مشخصات کتاب
- کتاب دکتر فاستوس
- نویسنده: توماس مان
- ترجمه: حسن نقره چی
- انتشارات: نیلوفر
- تعداد صفحات: ۷۰۸
- قیمت چاپ چهارم – سال ۱۴۰۲: ۷۲۵۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب دکتر فاستوس چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با کافه‌بوک در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ همراه ما باشید در: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از نشر نو:
