کتاب بی قراری موضوعات مختلفی را شامل می‌شود اما می‌توان گفت موضوع اصلی آن داستان عشق حسین، مسلمانی ترک، به ملک‌ناز – یک پناهجوی ایزدی سوری – است که داستان این عشق را، ابراهیم، دوست روزنامه‌نگار حسین برای خواننده روایت می‌کند. از جمله دیگر موضوعاتی که کتاب بی قراری به آن می‌پردازد می‌توان به جنگ، عشق، باور و یقین اشاره دارد. این کتاب همچنین به حوادث خاورمیانه در چند سال اخیر و ظهور گروه‌های قشری و تکفیری و پیامدهای مصیبت‌بار آن می‌پردازد.
زلفی لیوانلی نویسنده‌ی ترک و متولد قونیه است که تحصیلات خود را در کالج معارف آنکارا آغاز کرد و بعدها در استکهلم به تحصیل در باب فلسفه و موسیقی پرداخت. معمولا او را به خاطر موسیقی‌اش می‌شناسند اما کتاب بی‌قراری او در سال ۲۰۱۷ به پرفروش‌ترین کتاب ترکیه تبدیل شد. زلفی چند فیلم بلند نیز ساخته است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به زمین آهنین، آسمان مسین اشاره کرد که در فستیوال فیلم والنسیا برنده جایزه نخل طلایی شد.
در واقع می‌توان گفت دو روایت در این کتاب همزمان با هم پیش می‌روند؛ اولی ماجرای حسین و ملک‌ناز و روایت دوم، شرح درونیات ابراهیم است. بخش‌هایی از کتاب که در مورد حسین، ملک‌ناز، خانواده حسین و زنان ایزدی و پناهجویان سوری بود؛ واقعا تکان‌دهنده و هولناک بود. روایت ظلم‌ها و دردهایی که در خاورمیانه اتفاق می‌افتند. اما وقتی نوبت به روایت ابراهیم می‌رسد، ناگهان داستان افت می‌کند و نویسنده شروع می‌کند به موعظه در مورد شرقیان غرب‌زده و مسائلی از این قبیل.
همان‌طور که اشاره شد راوی اصلی این رمان، شخصی به نام ابراهیم است که در استانبول زندگی می‌کند. او به واسطه‌ی شغل خبرنگاری به طور اتفاقی متوجه کشته شدن دوست دوران کودکی‌اش حسین، در شهر محل تولدش می‌شود و برای مراسم تدفین او بعد از مدت‌ها به زادگاهش یعنی شهر ماردین بازمی‌گردد.
ابراهیم که برای فرار از محدودیت‌ها، شهرش را ترک و به استانبول کوچ کرده است، در مواجهه با مرگ دوست و شرایط کنونی شهر، خود را با شکاف هویتی عمیقی بین اکنون و گذشته‌اش مواجهه می‌شود. در آن شهر قدیمی، به دنبال سرنوشت حسین که با عشق و زخم آمیخته شده به نام ملک‌ناز دختر ایزدی می‌رسد و داستان بی‌قراری آغاز می‌شود.
ملک‌ناز دختری ایزدی است که از چنگال نیروهای تکفیری داعش گریخته و به امید آزادی و پیدا کردن زندگی جدید به ترکیه پناهنده شده است. در کمپ پناهندگان سوری در ماردین با پسری ترک آشنا می‌شود که برای کمک به کمپ آمده است. حسین و ملک‌ناز به هم دل می‌بازند. عشقی ممنوع میان حسین مسلمان و ملک‌ناز ایزدی که اهالی ماردین گمان می‌برند شیطان‌پرست است.
در قسمتی از متن پشت جلد کتاب آمده است:
مدام از خودم چیزهای عجیب و غریب می‌پرسم. اگر در سوریه جنگ داخلی راه نمی‌افتاد، اگر دنیا به این جنگ و ستیزها دامن نمی‌زد، اگر کسی نفت از داعش نمی‌خرید، آن‌وقت هیچ‌کدام از این اتفاقات نمی‌افتاد، این همه بلا بر سر ملک‌ناز و زیلان و نرگس نازل نمی‌شد، در روستای خودشان زندگی می‌کردند و صاحب خانه و خانواده می‌شدند، سه میلیون پناهجو به ترکیه نمی‌آمد، حسین ملک‌ناز را نمی‌دید، با صفیه ازدواج می‌کرد و در ماردین به زندگی‌اش ادامه می‌داد. اگر مردم دنیا اینقدر دچار تعصب و پیش‌داوری نبودند، هیچ‌کس به پیروان بی‌گناه فرشته‌ی طاووس نمی‌گفت شیطان‌پرست.
بی‌قراری، داستان عاشقانه‌ای است که خواننده را به دل وقایع خاورمیانه‌ی معاصر می‌برد. به میان آتش و خون و فجایع داعشیان علیه مردم بی‌پناه ایزدی. در عین حال بی‌قراری درباره بحران هویت و خاطره، تاریخ گمشده‌ی مردم بین‌النهرین و حفظ و نجات انسانیت در دل وحشی‌گری نیز هست. بی‌قراری وجه مشترک همه‌ی شخصیت‌های این رمان است، نوعی حالت روحی که میان همه به اشتراک گذاشته شده است.
به طور کلی موضوع و داستان کتاب تکان‌دهنده و خواندنی است، اما طرح داستان شتاب‌زده و پر از کاستی است. به نظر می‌رسد موضوع مهم کتاب (یعنی سختی‌ها و مشکلاتی که خاورمیانه همیشه با آن درگیر است: در این کتاب منظور داعش و آوارگی مردم) باعث شده که نویسنده ظرافت‌های ادبی و داستانی را فراموش کند. انگار که داستان با عجله فقط سرهم شده باشد. اما با همه این حرف‌ها ارزش خواندن دارد، به‌خصوص اگر که تابه‌حال کتابی در این مورد نخوانده باشید.
کتاب بی قراری قسمت‌های مهم و خواندنی زیادی دارد اما از جمله مهم‌ترین آن‌ها به این جمله اشاره کرد: «احتیاجی به دلسوزی و محبت شما ندارم. دلم نمی‌خواهد کسی دلش به حالم بسوزد. دلسوزی و ترحم هم بخشی از ظلم است. نه برای من دلسوزی کنید و نه برای بچه‌ام. دلسوزی چاره‌ی ظلم نیست.»
در آخر لازم است اشاره کنیم که کتاب بی قراری علاوه بر ترجمه حاضر – یعنی ترجمه زینب عبدی‌گلزار از نشر ماهی – دو ترجمه دیگر نیز دارد: یکی ترجمه پری اشتری از نشر کتاب پارسه و دیگری یاسمن پوری از نشر نیماژ.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب آخرین دختر – سرگذشت نادیا از اسارت و مبارزه با داعش ]
جملاتی از کتاب بی قراری
می‌دانی حارصه چیست، پسرم؟ یک کلمه‌ی قدیمی عربی است، هم‌خانواده با حرص،حریص،احتراص و محترص. الان برایت توضیح می‌دهم، پسرم. می‌دانی به شتر می‌گویند کشتی صحرا. این حیوان مبارک می‌تواند سه هفته‌ی تمام، بی‌آن‌که چیزی بخورد یا بیاشامد،تشنه و گرسنه، پیوسته در بیابان راهپیمایی کند. یعنی اینقدر حیوان مقاومی است. اما یک‌جور خار بیابانی هست که شترها عاشق آنند. تا چشمشان به این خار می‌افتد، آن را با دندان می‌کَنند و شروع می‌کنند به جویدن. خارها دهان شتر را زخمی می‌کنند وخون از زخم‌ها جاری می‌شود. هرچه طعم تیغ و شوری خون بیشتر باهم قاطی می‌شود، شتر لذت بیشتری می‌برد. خلاصه هرچه بیشتر می‌بلعد، خون بیشتری می‌آید وهرچه خونریزی شدیدتر می‌شود، شتر ولع بیشتری پیدا می‌کند. از خون خودش سیر نمی‌شود واگر جلویش را نگیرند ازفرط خونریزی می‌میرد. حارصه یعنی این.
مردمان اصیل حتی در اوج شادمانی نیز اندوه خاصی در دل دارند، حال آن‌که آدمیان فرومایه حتی در بدترین شرایط هم خرسندند.
دو سال پیش با دانشجویی مصاحبه کردم که پلیس شکنجه‌اش کرده بود. پسرک بینوا را در یک انباری انداخته و تا سرحد مرگ شکنجه کرده بودند. اما حواس پسر پیش قناری کوچکی بود اسیر قفسی آویخته از گوشه‌ی سقف آن انباری. پسرک از آن قناری بیزار بود و می‌گفت این پرنده با چهچهه‌ی دل‌انگیزش زندگی بیرون از انباری را به یادش می‌آورد، بهار را، آزادی را، عاشق و معشوق‌های دست در دست هم را و هزار و یک چیز دیگر را. می‌گفت: از آن قناری که نماد عشق و زیبایی بود متنفر بودم. چون زیبایی در آن انبار جایی نداشت.
هیچ‌چیز به اندازه‌ی سخن بر دل آدمی اثر نمی‌کند. خاورمیانه بهشت سخنوران است، سرزمینی که ارزش سخن در آن به اوج رسیده است. شعر و نثر و حکایاتِ هیچ دیار دیگری چنین غنی و اثرگذار نیست. از همین روست که در این‌جا شاعر و ساحر را هم‌ردیف یکدیگر می‌دانند، زیرا شاعر نیز با سخنان نغز و شیرین خود آدمیان را مسحور می‌کند.
استراحت کن، فرشته‌ی طاووس. شاید تو هم مثل خدای تورات، پس از آفرینش جهان در شش روز، خیلی خسته شده‌ای. روز اول روشنایی و تاریکی، یعنی روز و شب، را آفریدی، روز دوم آسمان‌ها را و روز سوم زمین و دریاها و گیاهان و میوه‌ها را. روز چهارم نوبت به خورشید و ماه و ستارگان رسید و روز پنجم زمین را از انبوه جانوران پر کردی. سرانجام روز ششم آدمی، این اشرف مخلوقات، را خلق کردی تا بر این جهان فرمان براند. او را شبیه و موافق خود آفریدی و به صورت نر و ماده قرار دادی. سپس نظری به مخلوقاتت افکندی و دیدی همه‌چیز بسیار نیکوست. روز ششم آسمان و زمین و همه‌ی لشکر آن‌ها تمام شد. روز هفتم از هر آنچه ساخته بودی فراغت یافتی و آن روز را روز استراحت خواندی. و شاید روز هفتم هنوز به پایان نرسیده است، زیرا فریاد آدمیان بی‌گناه و رنج‌کشیده به گوش کسی نمی‌رسد و دیگر هیچ‌چیز نیکو نیست.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب بی قراری
- نویسنده: زلفی لیوانلی
- ترجمه: زینب عبدی‌گلزار
- انتشارات: ماهی
- تعداد صفحات: ۱۸۴
- قیمت چاپ سوم – سال ۱۴۰۰: ۲۳۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب بی قراری چیست؟ لطفا اگر این رمان را خوانده‌اید نظرات ارزشمند خود را با ما به اشتراک بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک کنیم.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب خوب دیگر از نشر ماهی:
