کتاب برج فرازان اثر باربارا تاکمن با عنوان فرعی سیمای جهان پیش از جنگ جهانی اول، ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۴ آن‌طور که نویسنده و مترجم آن در ابتدایِ متن اشاره می‌کنند تلاشی است برای واکاوی اجتماعی ریشه‌های رخدادِ جنگ جهانی اول در قالب مرور زندگی و احوالات جوامعی که درگیر این رویداد بوده‌اند.
از منظر طرح ایده جهانی در حال زوال و انفجار، در نوع خود مهر تأییدی است بر درستی اندیشه‌های نیچه درباره آینده‌ای بدخیم . کتابی که از منظری کلان‌نگر و البته با استناد به اتفاقاتی که رخ داده، به شیوه خاص خود به واکاوی ویژگی‌ها و خصلت‌های جهانی می‌پردازد که شتابان به سوی فاجعه پیش می‌رود.
کتاب برج فرازان جزئیاتی از کشورهای اروپایی و آمریکا از ۲۵ سال قبل از جنگ جهانی اول تا شروع جنگ به مخاطب عرضه می‌کند تا خواننده عوامل و زمینه‌های شروع این جنگ را بهتر متوجه شود. از آنارشیست‌ها، مجلس بریتانیا تا فرانسه و قضیه دریفوس و همچنین آلمانی که اهل شعر و موسیقی هم بوده و مدام به دنبال جنگ و خونریزی نبوده است.
ناشر کتاب یعنی نشر ماهی درباره کتاب برج فرازان می‌گوید:
برج فرازان تلاشی است برای واکاوی اجتماعی ریشه‌های جنگ جهانی اول در قالب مرور زندگی و جست‌وجو در احوالات جوامعی که درگیر این اتفاق بوده‌اند. کتاب در این ریشه‌یابی به جای تحقیق در ساختار دولتها، به پژوهشی بنیادی در اوضاع اجتماعی مردم درگیر با جنگ می‌پردازد و چشم‌اندازی وسیع از ریشه‌های جنگ اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فکری، هنری و همچنین جزئیات زندگی روزانه و چهره‌های شاخص ترسیم می‌کند.
کتاب از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که سالهای ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۴ را در کشورهای انگلستان، امریکا و فرانسه پوشش می‌دهد و جنبش‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مثل آنارشیسم، سوسیالیسم و کنفرانس صلح لاهه را از نظر می‌گذراند.
تاکمن در بخش‌های مختلف کتاب برج فرازان وقایع کشورهای اروپایی و امریکا در سالهای ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۴ را از نظر می‌گذراند و با زبانی روایی، جزئیاتی خواندنی و بکر از چهره‌ی جهانِ پیش از جنگ جهانی اول ارائه می‌دهد و سعی می‌کند به این سؤال پاسخ دهد که چطور در سالهای اوج‌گیری تمدنِ مدرن جنگی چون جنگ جهانی اول رخ داد.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد – اثر دیوید فرامکین ]
[ » معرفی و نقد کتاب: توپ‌های ماه اوت – اثر باربارا تاکمن ]
کتاب برج فرازان
تاکمن در مقدمه برج فرازان آورده است: «موضوع این کتاب واپسین سالهای عصری است که به علت پیری یا در اثر حادثه به آغوش مرگ نرفت، بلکه در بحرانی نهایی که خود از حقایق بزرگ تاریخ است، منفجر شد و از هم پاشید.» او بر این عقیده است که جنگِ جهانی اول خاستگاهش جامعه‌ای در بطنِ یک عصرِ طلایی نبوده است و نیز می‌داند که مطرح کردنِ این پرسش که «چرا چنین شد؟» نه تنها به درکِ ما از گذشته کمکِ شایانی می‌کند، بلکه چراغ راه آینده است تا با یاریِ آن از رخدادهای مشابه دوری کنیم.
اعتقادِ او همچنین بر این است که برای ریشه‌یابیِ این واقعه دهشتناک، که از سویی شالوده نظام‌های فکری و اخلاقی مردمان را در هم پیچید و از سویِ دیگر چهره جهانِ پس از آن را به شدت دگرگون ساخت، می‌بایست در چهارچوبِ جامعه به جستجویِ آن پرداخت و ریشه‌هایِ این رخداد را از درونِ آن یافت. به همین خاطر او به سراغ برهه‌ای بیست‌وپنج‌ساله، از ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۴ (آغاز جنگ جهانی اول)، می‌رود و با تمرکز بر این بُرشِ زمانی و توجه به وقایعی که در این بُرهه در اروپا و جهان روی داده می‌کوشد به خواننده پاسخِ این پرسش را نشان دهد که چگونه این رخدادها دست به دست هم دادند تا چنین فاجعه ای رخ داد.
آنچه در این کتاب می‌خوانید، یک داستان خوب از بشریت با تمام افتخارات و نواقص آن است که زیر ذره‌بین در یک دوره کوتاه ارائه شده است. در این اثر کلاسیک مورخ برنده جایزه پولیتزر، نویسنده قرن منتهی به جنگ جهانی اول، مردگان در حال مرگ اشرافیت انگلیس و فوران‌های مناسب جنبش آنارشیستی را مورد بررسی قرار می‌دهد. او چهره‌ای قانع کننده از چهره‌های اصلی و ایدئولوژی‌های متناقض از این زمان ارائه می‌دهد و به تصویری صمیمی از دورانی می‌پردازد که به زودی با دور شدن از تاریخ، دور می‌شد.
کتاب برج فرازان در ۸ فصل تصویر جهان قبل از جنگ را می‌نمایاند. در فصل اول به آنارشیست‌ها و آرمان‌های این جنبش و اعمال آن‌ها پرداخته می‌شود که منجر به کشته شدن ۶ رئیس دولت می‌شود. این ۶ نفر عبارتند از: کارنو رئیس جمهور فرانسه، کانوواس نخست‌وزیر اسپانیا، الیزابت همسر امپراتور اتریش، اومبرتو پادشاه ایتالیا، مکینلی رییس جمهور امریکا و کانالخاس نخست‌وزیر اسپانیا. به گفته نویسنده آنارشیسم آخرین فریاد انسان منفرد و مستقل و آخرین حرکت توده‌ها در دفاع از آزادی فردی در برابر درازدستی تجاوز دولت بود.
فصل دوم به انگلستان و بزرگان قوم این امپراتوری پرقدرت در آن دوره از تاریخ اشاره می‌کند. در این فصل با توصیفات جذاب نویسنده از بزرگان بریتانیا، با تجمل و شکوهی که بر این امپراتوری حاکم است آشنا می‌شوید. در واقع آخرین حکومتی که تمام صفات اشرافی را در غرب به صورت کامل را در خودش جمع کرده باشد، در انگلستان سال ۱۸۹۵ بر مسند قدرت بود. سلسله مراتب اشرافی انگلستان و مناسبات آن‌ها با هم و تجمل و غرور حاکم برای فرمانروایان امپراتوری در این فصل به تصویر کشیده شده است.
در فصل سوم اوضاع و احوالات ایالات متحده امریکا بین سالهای ۱۸۹۰ تا ۱۹۰۲ روایت می‌شود. این فصل با محوریت تامس رید، رئیس مجلس نمایندگان شروع می‌شود. شخصیت مقتدر و پایبند به اصول امریکا از زمان پایه‌گذاری این کشور.
فصل چهارم به فرانسه سال ۱۸۹۴ تا ۱۸۹۹ و قضیه دریفوس که بحرانی بزرگ در فرانسه به پا کرد، می‌پردازد. محکومیت یک افسر یهودی ارتش فرانسه به نام آلفرد دریفوس به جرم خیانت به نفع آلمان چنان فرانسه را در شکاف انداخت که تمام جهان نظاره‌گر این تلاطم بزرگ تاریخی شد. و در ادامه نامه سرگشاده امیل زولا با عنوان «من متهم می‌کنم» باعث شد تا زولا به جرم افترا به ارتش در قضیه دریفوس محاکمه و موضوع ملی به امری جهانی و عالم‌گیر تبدیل شود. ماجرای دریفوس آنقدر مهم و گسترده شده بود که حتی مارسل پروست در کتاب در جستجوی زمان از دست رفته از این مهم صحبت می‌کند.
فصل پنجم به شرایط جهان قبل تشکیل کنفرانس لاهه می‌پردازد. ۲۹ اوت ۱۸۹۸ نیکلای دوم تزار روسیه از ملت‌ها دعوت می‌کند در کنفرانسی برای محدود ساختن تسلیحات به یکدیگر بپیوندند و این سرآغازی می‌شود برای پایه‌گذاری و تشکیل کنفرانس در لاهه هلند و اتفاقاتی که در حاشیه این دعوت حریان دارد. در این فصل به وضوح قدرت‌نمایی سران کشورها را برای تصمیم‌گیری در قبال جان مردم جهان را مشاهده می‌کنیم.
در فصل ششم، آلمانِ سالهای ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۴ را در حال و هوای نرونیسم بررسی می‌کنیم. می‌توان گفت کل این فصل راجع به برتری فرهنگی آلمان در موسیقی بر جهان است و این برتر اندیشی را آلمانی‌ها چون تکلیفی مقدس بر دوش خود احساس می‌کردند و تکیه بر شمشیر و قدرت نظامی را حق خود می‌دانستند.
در فصل هفتم به انگلستان بازمی‌گردیم اما این بار در سالهای انتقال قدرت ۱۹۰۲ تا ۱۹۱۱. لرد سالزبوری کنار رفته و خواهرزاده‌اش آرثر بلفر به مقام نخست وزیری رسیده است. جنگ تمام عیاری بین محافظه‌کاران و لیبرال‌ها بر سر بودجه و حق وتو مجلس اعیان شکل می‌گیرد و مسیر برای انتقال قدرت هموار می‌شود.
در فصل هشتم و پایانی کتاب به سراغ سوسیالیستها می‌رویم که در سالهای ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۴ در اوج بودند و با بزرگان این تفکر آشنا خواهیم شد. یعنی درست زمانی که شعار کارگران جهان متحد شوید را در اول ماه مه سر می‌دادند. فصل آخر در واقع نبرد بین ضد‌جنگ‌ها و موافقان جنگ است که ژورس در جبهه ضد جنگ تا آخرین لحظه جنگید.
[ » معرفی کتاب: رمان بینوایان اثر ویکتور هوگو – همراه با اینفوگرافیک ]
[ » معرفی کتاب: رمان ژرمینال – اثر امیل زولا ]
جملاتی از متن کتاب
به گفته رایناخ، «عدالت از آسمان نازل نمی‌شود بلکه باید آن را تسخیر کرد».
یوهانس میکل، که در جوانی از سوسیالیستهای دوآتشه بود، روزی با یکی از دوستانش در خیابان قدم می‌زد. گدایی به آنان رسید. همین‌که آن دوست خواست پولی از جیبش بیرون بیاورد، میکل او را از این حرکت بازداشت و گفت: «انقلاب را به تأخیر نینداز!» این نتیجه منطقی و نهایی مارکسیسم بود.
روسها مسأله‌ای مانند قضیه میلران یا شلوارهای تا زیر زانو نداشتند؛ با این حال، باز هم بر سر مشکل همکاری در آینده، به دو گروه بلشویکها و منشویکها تقسیم شدند. بلشویکها سرسختانه خواستار انقلاب و دیکتاتوری پرولتاریا در یک جهش بودند بدون اینکه در این اثنا حاضر به هیچ‌گونه سازش باشند. منشویکها عقیده داشتند که این کار شدنی نیست تا هنگامی‌که نخست روسیه از مرحله حکومت پارلمانی بورژوا نگذشته باشد، و در این مرحله سوسیالیستها ناگزیر از همکاری با احزاب لیبرال خواهند بود.
سرمایه‌داری نظامی نبود که تغییربردار باشد، دشمنی بود که می‌بایست نابود شود و جباری که به جنگ‌افزارهای طبقه خویش ــ یعنی دادگاهها و ارتش و قضات و مجالس قانونگذاری و پلیس و دستور منع اعتصاب و کارخانه‌های بسته به روی کارگران ــ مسلح بود.
ولی معمولا هرچه بدیها و نابسامانیها دورتر باشند، احساسات بشردوستانه و نوع‌پرستانه شدیدتر به غلیان می‌آیند. بنای خیالی عدل و محبت همیشه در افریقا آسانتر ساخته می‌شود تا در موطن خود شخص.
گذشته از این، مردانی که نگران حفظ مقامند هرگز به روشنی کسانی که بیرون ایستاده‌اند حقیقت عدالت را نمی‌بینند.
در نیویورک، ویلیام رندلف هرست روزنامه جورنال را خریده بود و با جدیت در این کار بود که گفته مشهور سردبیر نخستین روزنامه یک پشیزی انگلستان، دیلی میل، را آویزه گوش کند که وقتی پرسیدند چه چیز فروش روزنامه را بالا می‌برد در یک کلمه پاسخ داد: «جنگ». بنابراین، هرست تمام مساعی خود را در این راه به کار می‌بست که با انتشار داستانهای وحشت‌انگیز درباره قساوت اسپانیاییها و عملیات قهرمانی کوباییها و سرنوشت و رسالت امریکا، بلکه بتواند جنگی از خود جعل کند. و چون در نبرد تیراژ با روزنامه دیگر نیویورک موسوم به ورلد، متعلق به جوزف پولیتسر، درگیر شده بود، به اینگونه داستانها حتی بیشتر آب وتاب می‌داد.
طبقه موروثی حاکم در امریکا به وجود نیامد، زیرا املاک موروثی وجود نداشت که بتواند پایه ایجاد این طبقه قرار گیرد. نبود چنین طبقه‌ای که مقید به اخلاقیات سنتی باشد، امریکا را آماج بهره‌کشی نامحدود سودجویان و غارتگران و بدکاران و پشت‌هم‌اندازان قرار داد و، به‌وسیله آنان، راه را برای فساد در سیاست باز کرد.
در ۱۸۹۵، هنگامی‌که چیمبرلین می‌خواست به هیأت دولت بپیوندد، وزارت مستعمرات را برگزید زیرا بر این باور استوار شده بود که کلید امپراتوری و مفتاح «سرنوشت» در اینجاست. این اعتقاد در میان دولتهای بزرگ دیگر نیز به صورت یکی از اصول مطلق و سرپیچی‌ناپذیر درآمده بود: دیدگان امریکا را به‌سوی کوبا و هاوایی معطوف کرده بود و باعث شده بود که آلمان و بلژیک و فرانسه و حتی ایتالیا در تلاش برای بلعیدن تکه‌های آبدار پیکر افریقا بر یکدیگر پیشدستی کنند.
آنارشیسم آخرین فریاد انسان منفرد و مستقل و آخرین حرکت توده‌ها در دفاع از آزادی فردی و آخرین امید به زندگی آزاد و فارغ از تحمیل و آخرین مشت گره‌کرده اعتراض در برابر درازدستی و تجاوز دولت بود. پس از آن، دولتها و احزاب و اتحادیه‌ها و تشکیلات گوناگون همه چیز را در محاصره گرفتند تا ضربت نهایی را وارد کنند.
باکونین برخلاف رقیبش کارل مارکس که معتقد بود انقلاب تنها به دست پرولتاریای صنعتی برپا خواهد شد که برای این کار سازمان یافته و آموزش دیده باشد، اعتقاد داشت که انقلاب بلاواسطه بعدی در یکی از کشورهای از لحاظ اقتصادی عقب‌افتاده‌تر، مانند ایتالیا یا اسپانیا یا روسیه، به وقوع خواهد پیوست یعنی جایی که کارگران گرچه آموزش ندیده‌اند و سازمان نیافته‌اند و بیسوادند و قادر به فهم نیازهای خود نیستند، ولی چون چیزی ندارند که از دست بدهند، آماده قیامند.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب برج فرازان
- نویسنده: باربارا تاکمن
- ترجمه: عزت الله فولادوند
- انتشارات: نشر ماهی
- تعداد صفحات: ۷۱۲
- قیمت چاپ ششم – سال ۱۴۰۱: ۴۹۵۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب برج فرازان چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با کافه‌بوک در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ همراه ما باشید در: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب مرتبط دیگر:
