کتاب این جهان گذرا با عنوان فرعی تاریخچه بشریت به شکلی خلاصه و کوتاه تاریخ بشر را پیش روی خواننده میگذارد. کتابی که داستان عالم و آدم را در کمترین صفحات ممکن نقل می‌کند و تا امروز ادامه می‌دهد. نویسنده در این کتاب از پیدایش ستارگان و نخستین موجودات زنده تا شکل‌گیری مرحله‌به‌مرحلۀ تمدن بشری، از تکوین شهرها و امپراتوری‌ها تا ظهور نظام سرمایه‌داری و شبکه جهانی اینترنت برای خواننده صحبت می‌کند.
دیوید گیلبرت کریسچن، مورخ و پژوهشگر آمریکایی‌بریتانیایی و مدرس دانشگاه ایالتی سن دیگو، متولد سال ۱۹۴۶ در نیویورک است. او فارغ‌اتحصیل رشته تاریخ روسیه از دانشگاه وسترن انتاریو (کانادا) است و دارای درجه دکتری از دانشگاه آکسفورد در رشته تاریخ قرن نوزدهم روسیه است.
در دهه ۱۹۸۰ بود که کریسچن طرح‌ریزی گونه‌ای از تاریخ را آغاز کرد که از نظر زمانی در مقیاسی بزرگ گنجانده می‌شود؛ تاریخی سرشار از مطالعات کیهان‌شناسی و اخترشناسی و زمین‌شناسی که از مِهبانگ – بیگ‌بنگ – آغاز می‌شود. بیشتر شهرت دیوید کریسچن ناشی از طرح‌ریزی و تدریس این شاخه جدید از تاریخ بود که با نام «تاریخ بزرگ» شناخته می‌شود. او با استفاده از رویکرد میان‌رشته‌ای و کمک‌گرفتن از پژوهشگران دیگر رشته‌ها و علوم توانست تصویری دیگر از تاریخ به دست دهد.
حال، این کتاب تلاش دارد تا آنچه «تاریخ بزرگ» خوانده می‌شود، یعنی شاخه‌ای از تاریخ که به دنبال شناسایی و ترسیم الگوهای بزرگ از آغاز پیدایش تا امروز است، را در مقیاس‌هایی کلان روایت کند. مهم‌ترین چیزی که در این کتاب می‌بینیم بشریت است. کتاب برداشتی از مسیر تاریخی انسان‌ها به‌مثابه یک جمع کلی به دست می‌دهد.
در قسمتی از متن پشت جلد کتاب چنین آمده است:
دیوید کریسچن، نویسنده کتاب، همه این پدیده‌های پراکنده را، به نحوی وحدت یافته، در قالب یک کتاب راهنمای موجز، قابل فهم و برانگیزنده گرد آورده است. یک مورخ بزرگ قادر است به نحوی تجربی پیوندهای موجود بین نخستین انسان هوشمند و نسخه امروزی آن انسان را روشن سازد و یک قصه‌گوی بزرگ قادر است از پیوندهای پیش گفته تصویری زنده و جاندار به دست دهد. دیوید کریسچن، و به تبع آن کتاب حاضر، هر دو ویژگی را یکجا در خود دارد. کتاب این جهان گذرا دراصل داستان یک سفر است، شرحی دلکش از مسیری طولانی و پرفرازونشیب که آدمی از عصر غذاجویی اولیه تا عصر مدرن امروزی پیموده است.
یووال نوح هراری با دو کتاب انسان خردمند و انسان خداگونه تاریخ مختصری از گذشته و آینده انسان به نمایش گذاشت که با استقبال خوبی از طرف خوانندگان روبه‌رو شد. حال دیوید کریسچن نیز با کتاب خود قدم مثبتی در این زمینه برداشته است و نشان می‌دهد که تاریخ جهان از روایت تاریخ فلان ملت یا بهمان جامعه فراتر می‌رود و بر ارتباطات متقابل مردمان و جوامع تمام اعصار تاریخ بشریت تمرکز می‌کند. در واقع ما در کتاب این جهان گذرا همین ایده و استدلال‌های نویسنده درباره آن را دنبال می‌کنیم.
کتاب این جهان گذرا
کتاب پیش رو تمدن یا ملت را نه فقط به عنوان واحد تحلیلی بلکه در سه صحنه بزرگ به نمایش میگذارد. سه صحنه عصر خوراک‌جویی، عصر کشاورزی و عصر مدرن. نویسنده جزئیات تاریخی ارزشمند و شواهدی بسیار غنی را برای استدلال‌های خود ارائه می‌دهد که هیچ‌چیز در این روند برای مخاطب مبهم نماند.
مانند هر کتاب تاریخی دیگری که بخواهد از ابتدا تاریخ بشر را روایت کند، در این کتاب نیز، نویسنده در ابتدا مروری دارد بر روزگار انسان‌های اولیه که به اصطلاح به آن‌های انسان‌های شکارگر – خواک‌جو می‌گفتند. این انسان‌ها صرفا جویندگان غذا بودند و نویسنده از ویژگی‌های مختلف آ«ها گرفته تا تاثیراتی که بر محیط زیست گذاشته‌اند صحبت می‌کند.
پس از آن به شکل جدی‌تر و با مستندات بیشتر تاریخ بشر روایت می‌شود. حال به دوران مهم کشاورزی می‌رسیم که نقطه عطفی در زندگی بشریت است و تغییرات عمده‌ای را به دنبال داشت. یکجا نشینی و به دنبال آن شهرهایی که ساخته شد، رفته رفته بنیاد تمدن را بنا نهاد. تغییراتی که در روابط اجتماعی و انسانی ایجاد کرد و همچنین سرعت رشد فناوری از جمله مسائلی است که در این بخش بررسی می‌شوند.
حال باید وارد بخش مدرن تمدن شویم که بسیار گسترده‌تر است و اصولاً باید مشخص کنیم که چه اتفاقی افتاده است و اصلاً از کجا وارد دنیایی شدیم که به آن دنیای مدرن گفته می‌شود. تغییرات فرهنگی در کنار انقلاب صنعتی، انقلاب دموکراتیک و توسعه صنعتی و سایر اتفاقات مهم در این عصر کدام هستند و مشکلات بشر تا چه حد بزرگ و پیچیده شده است؟ آیا عوامل نظامی و تکنولوژی تنها عوامل پیچیدگی دنیای مدرن هستند یا این فقط گوشه‌ای از تصویر است و ما باید به تصویر بزرگ‌تر فکر کنیم؟
بخش پایانی کتاب این جهان گذرا نیز که به نوعی، می‌توان آن را جمع بندی کل کتاب دانست، ما را با تقسیم‌بندی‌های تاریخی زندگی بشری آشنا می‌کند. در این بخش هم از تقسیم‌بندی‌های مختلف تاریخی می‌خوانیم و هم با تقسیم‌بندی آشنا می‌شویم که در این کتاب مورد استفاده قرار گرفته است.
فهرست مطالب کتاب عبارت است از:
مقدمه
پیش‌زمینه: پیش از آغاز
آغازها: عصر خوراک‌جویی
مطالعه عصر خوراک‌جویی
آغاز تاریخ بشر
روش‌های زندگی خوراک‌جویانه
تغییرات عمده در عصر خوراک‌جویی
عصر خوراک‌جویی در تاریخ بشر
شتاب: عصر کشاورزی
خاستگاه‌های کشاورزی
مشخصات عمومی و روندهای طولانی
جوامع کشاورزی پیش از شهرها
اولین شهرها و حکومت‌ها
کشاورزی، شهرها و امپراتوری‌ها
جوامع کشاورزی در آستانه انقلاب مدرن
عصر کشاورزی در تاریخ جهان
جهان ما: عصر مدرن
مشخصه‌های اصلی و روندهای عصر مدرن
شرح انقلاب مدرن
انقلاب صنعتی
بحران قرن بیستم
دوره معاصر
عصر مدرن در تاریخ جهان
دیوید کریسچن، نویسنده کتاب، همه این پدیده‌های پراکنده را، به‌نحوی وحدت‌یافته، در قالب یک کتاب راهنمای موجز، قابل‌فهم و برانگیزنده گردآورده است. یک مورخ بزرگ قادر است به نحوی تجربی پیوندهای موجود میان نخستین انسان هوشمند و نسخه امروزی آن انسان را روشن سازد و یک قصه‌گوی بزرگ قادر است از پیوندهای پیش‌گفته تصویری زنده و جاندار به دست دهد. دیوید کریسچن، و به تبع آن کتاب حاضر، هر دو ویژگی را یکجا در خود دارد.
در قسمتی از مقدمه کتاب می‌خوانیم:
تاریخ لایق یادگیری و آموزش هست به‌شرطی که بتواند چیزی جالب یا الهام‌بخش یا آموختنی بگوید، چیزی درباره جهانی که در آن زندگی می‌کنیم و اینکه چگونه به این شکل درآمده است. اگر قرار باشد جزئیات با عقل جور دربیایند، باید بتوانید آن‌ها را به‌سان بخشی از داستان بزرگ‌تر ببینید، داستان مردمان یا ملل یا گروه‌های خاص.
بنابراین، تاریخ مانند هر شکلی از داستان‌گویی، به ساختار نیاز دارد و دوره‌بندی – دوره کشاورزی، دوره مدرن و… – یکی از ابزارهای اصلی تاریخ‌نگاران برای خلق ساختار است. اما گذشته کاملاً یکپارچه، سیال و پیوسته به نظر می‌رسد. شکاف‌های طبیعیِ کمی وجود دارد و در نتیجه هرگونه تلاش برای تقسیم گذشته به قطعات منظمِ زمانی، ناگزیر تصنعی از آب در می‌آید. کتاب این جهان گذرا اما قطعه بسیار متفاوتی از گذشته را ارائه می‌کند که بهتر یا بدتر از قطعات آشناتر نیست، صرفاً متفاوت است. و چون متفاوت از آنهاست، می‌تواند چیزهای جدیدی را نمایش دهد و یا چیزهای آشنا را به‌شکل دیگری نشان بدهد.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب چرا ملت‌ها شکست می‌خورند – اثر دارون عجم‌اوغلو و جیمز ای. رابینسون ]
جملاتی از متن کتاب
مهاجرت به محیط‌های جدیدی که نیازمند فناوری‌ها و مهارت‌های جدید بود در همان اوایل عصر خوراک‌جویی آغاز شد؛ البته همه‌ی انسان‌ها هنوز در همان قاره‌ی افریقا زندگی می‌کردند. متأسفانه بررسی تغیررات فناوری در اولین مراحل تاریخ بشر دشوار است؛ چون اشیای باقی مانده چیز چندانی درباره‌ی دانش فنی سازندگان خود برملا نمی‌سازند. ما امروزه وابسته‌ی وسایلی مثل اتومبیل و کامپیوتر هستیم که تجسم مقادیر عظیمی از دانش تخصصی هستند؛ اما طبق مطالعات انسان شناختی مدرن به نظر می‌رسد که دانش خوراک جویان بیشتر در مغز آن‌ها بود تا اینکه در اشیا و لوازم تجسم یابد. بنابراین ابزاری که خوراک‌جویان بر جای گذاشتند فقط برداشتی بسیار سطحی از مهارت‌های فناورانه و بوم شناسانه‌ی آن‌ها به دست می‌دهد.
حدور ۱۰۰ هزار سال پیش، برخی گروه‌ها آموخته بودند که با استفاده از منابع محیط‌های ساحلی زندگی کنند، منابعی مثل صدف‌داران و در همین حال، برخی دیگر داشتند با زندگی در جنگل‌های استوایی و صحراها سازگار می‌شدند. شواهد تبادل کالا میان جوامعی با فواصل چند صد کیلومتری نشان می‌دهد که این جوامع اطلاعات را نیز در مسافت‌های دور مبادله می‌کردند و این مبادلات ممکن است محرکی حیاتی برای آزمون و خطاهای فنی بوده باشد.
آب کاملاً مناسب است: مواد شیمیایی حرکت می‌کنند ولی سرعتشان بیش از حد نیست، پس اگر تناسب داشته باشند، می‌توانند جفت شوند و مواد شیمیایی پیچیده‌تری را تشکیل بدهند. جایی، احتمالاً در اعماق دریاهای اولیه، جایی که آتش‌فشان‌های اعماق دریا انرژی را تأمین می‌کردند و مواد شیمیایی به‌وفور یافت می‌شد، مواد شیمیایی پیچیده و پیچیده‌تری شروع به شکل‌گرفتن کردند.
پانصد میلیون سالِ اول تاریخ زمین، دوران «هادئن» یا «جهنمی» نامیده شده است. زمین داغ بود، سیارک‌ها آن را بمباران می‌کردند و اتمسفر آن فاقد اکسیژنِ آزاد بود. امکان بقای موجودات زنده وجود نداشت. اما زمین کم‌کم خنک شد. سرانجام بخار آب که در قالب ابرهای وسیع گرد زمین می‌گشت، شروع به باریدن کرد و اولین اقیانوس‌ها را تشکیل داد.
این «سحابی خورشیدی» (نامی که بر آن گذاشته‌اند) در اثر گرانش منقبض شد تا اینکه اتم‌های هیدروژن در مرکز آن شروع به هم‌جوشی کردند و ستاره‌ای تشکیل شد که ما به آن «خورشید» می‌گوییم. بیشترِ سحابی خورشیدی توسط خورشید بلعیده شد ولی مقادیر کوچکی از ماده در فواصل دورتر به حرکت مداری به دور خورشید جوان ادامه داد. اتم‌ها در هر مدار با یکدیگر برخورد کردند، به‌هم چسبیدند و کم‌کم به اشیای بزرگ‌تری تبدیل شدند، چیزی شبیه به گلوله‌های برفی.
ابرنواخترها عناصر شیمیایی پیچیده‌تری را وارد فضای میان ستارگان کردند و بااینکه هیدروژن و هلیوم هنوز با اختلاف زیاد رایج‌ترین عناصر عالم هستند، حجم قابل‌توجهی از عناصر دیگر هم در آنجا باقی مانده است. اینها به اشکال پیچیده‌ای باهم ترکیب شدند و مواد شیمیایی که سازنده چیزهای جدیدتر و پیچیده‌تر از جمله خود ما هستند را ایجاد کردند. سیاره‌ها اولین چیزهایی بودند که از این موادِ پیچیده‌تر ساخته شدند. فضای بین ستاره‌ها در کهکشان‌هایی مثل راه شیری آکنده از این عناصر شیمیایی جدید بود. درنتیجه وقتی ستاره‌های جدید ایجاد شدند، صرفاً از ابرهای هیدروژن و هلیوم ساخته نشده بودند، بلکه حاصل ابرهایی بودند که کربن، اکسیژن، نیتروژن، طلا، نقره، اورانیوم و درواقع تمام عناصر «جدول تناوبی» را نیز در خود داشتند.
روابط میان مرد و زن در بسیاری از نقاط جهان بازنگری شده است. منابع جدید انرژی از اهمیت قوای جسمانی در اشتغال کاسته‌اند، روش‌های نوین جلوگیری از بارداری به زنان و مردان تسلط بیشتری بر زادوولد بخشیده و فناوری‌های جدید مثل شیر دادن با شیشه به والدین امکان مشارکت آسان‌تر در وظیفۀ نگهداری از کودک را داده است. کاهش مرگ‌ومیرِ نوزادان و صورت‌های نوین تأمین اجتماعی در کهن‌سالی، انگیزۀ داشتن تعداد زیادی فرزند برای بیمه کردنِ دوران کهولت را کاهش داده است. درنهایت شهرنشینی و تجاری شدن باعث ایجاد اشکال متنوع‌تری از اشتغال شده است، هم برای زنان و هم برای مردان. زنان وابستگی کمتری به نقش سنتی خود در جایگاه تربیت‌کنندۀ فرزند دارند، مخصوصاً در مناطق صنعتی‌تر دنیا. با وجود این، حتی در جوامعی که بیشترین تغییرِ ناشی از انقلاب مدرن را داشته‌اند، هنوز نابرابری جنسیتی وجود دارد.
مشخصات کتاب
- عنوان اصلی: این جهان گذار
- عنوان فرعی: تاریخچه بشریت
- نویسنده: دیوید کریسچن
- ترجمه: مزدا موحد
- انتشارات: بیدگل
- تعداد صفحات: ۱۸۸
- قیمت چاپ هفتم – سال ۱۴۰۲: ۱۵۵۰۰۰ تومان
شما در مورد کتاب این جهان گذرا چه فکری می‌کنید؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با کافه‌بوک در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر:
- ۲۱ درس برای قرن ۲۱ اثر یووال نوح هراری
- کتاب آدمی یک تاریخ نویدبخش
- کتاب دعوت به تماشای دوزخ
