کتاب چرا ادبیات اثر برجسته دیگری از ماریو بارگاس یوسا است که از متن انگلیسی با فارسی ترجمه شده است. در این کتاب که بخش اول آن درباره اهمیت ادبیات است، یوسا به این پرسش پاسخ می‌دهد که واقعا «چرا ادبیات؟» چرا خواندن رمان و داستان تا این اندازه اهمیت دارد و همه بزرگان آن را توصیه می‌کنند؟
پشت جلد کتاب آمده است:
ادبیات، عشق، تمنا و رابطه جنسی را عرصه‌ای برای آفرینش هنری کرده است. در غیاب ادبیات، اروتیسم وجود نمی‌داشت. عشق و لذت و سرخوشی بی‌مایه می‌شد و از ظرافت و ژرفا و از آن گرمی و شوری که حاصل خیال‌پردازی ادبی است بی‌بهره می‌ماند. براستی گزافه نیست اگر بگوییم آن زوجی که آثار گارسیلاسو، پترارک، گونگورا یا بودلر را خوانده‌اند، در قیاس با آدم‌های بی‌سوادی که سریال‌های بی‌مایه تلویزیونی آنان را بدل به موجوداتی ابله کرده، قدر لذت را بیشتر می‌دانند و بیشتر لذت می‌برند.
در دنیایی بی‌سواد و بی‌بهره از ادبیات، عشق و تمنا چیزی متفاوت با آنچه مایه ارضای حیوانات می‌شود نخواهد بود، و هرگز نمی‌تواند از حد ارضای غرایز بدوی فراتر برود.
از جمله دیگر آثار ماریو بارگاس یوسا می‌توان به جنگ آخر زمان – گفتگو در کاتدرال – سور بز و مرگ در آند اشاره کرد. معرفی کتاب سور بز را نیز می‌توانید در کافه‌بوک مطالعه کنید. شاهکاری که آن را جزء کتاب‌های پیشنهادی کافه‌بوک قرار داده‌ایم.
[ معرفی کتاب: رمان سور بز اثر ماریو بارگاس یوسا ]
کتاب چرا ادبیات
این کتاب، که عنوان آن از مقاله نخست کتاب گرفته شده است، شامل دو مقاله، یک سخنرانی و یک مصاحبه با ماریو بارگاس یوسا است که عنوان‌های آن چنین است: چرا ادبیات / فرهنگ آزادی / امریکای لاتین: افسانه – واقعیت / سرخوشی و کمال.
بخش اول کتاب تکان‌دهنده‌ترین و آگاهی‌بخش‌ترین بخش آن است. چرا ادبیات یک مقاله درجه یک و سطح بالا است که ماریو بارگاس یوسا در آن به اهمیت خواندن ادبیات و رمان اشاره می‌کند و همچنین به مشکلات ناشی از نخواندن و جامعه‌ای که در آن ادبیات جایگاهی ندارد پرداخته است. به اعتقاد یوسا، ادبیات جزء ضروری‌ترین و مهم‌ترین فعالیت‌های ذهنی آدمی است. فعالیتی که از جنبه‌های مختلف به فرد و در مقیاس بزرگ‌تر به جامعه کمک می‌کند. او به بهترین شکل ممکن و با دلایل قانع‌کننده این تصور اشتباه را که ادبیات را نوعی وقت‌گذرانی تجملی می‌دانند، رد می‌کند.
بهانه‌هایی که در برابر خواندن ادبیات می‌آوریم، مانند اینکه وقت ندارم و باید کار کنم، حوصله خواندن داستان ندارم، وقت انجام کار تجملی که غیر ضروری هم است ندارم و غیره، از نظر یوسا به شدت محکوم است و در همین مقاله کوتاه می‌بینیم که این افراد تا چه حد اشتباه می‌کنند.
بخش دوم کتاب سخنرانی یوسا در سال ۲۰۰۰ در سلسله برنامه‌های بانک توسعه کشورهای امریکایی است که در آن درباره فرهنگ و هجوم فرهنگی صحبت می‌کند. بخش سوم نیز درباره آمریکای لاتین است. این دو بخش از کتاب تا حدودی شبیه به هم و از جمله دغدغه‌های یوسا هستند. می‌دانیم که یوسا در اغلب رمان‌های خود به حوادث مختلف در کشورهای لاتین پرداخته است. به عنوان مثال در کتاب سور بز به دیکتاتوری در کشور دومینیکن پرداخته است.
بخش آخر کتاب که گفتگوی دو نفر با یوسا است قسمت عمده کتاب را شامل می‌شود. در این مصاحبه یوسا بازهم به اهمیت ادبیات اشاره می‌کند و علاوه بر دنیای جواب دادن سوال‌های کلی در این باره، به سوال‌هایی درباره کتاب‌هایش و اینکه چطور نویسنده شد پاسخ می‌دهد. پس از بخش اول کتاب، اطلاعات این قسمت نیز به خواننده آگاهی خوبی می‌دهد.
[ مطلب مرتبط: کتاب صد سال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز – ادبیات آمریکای لاتین ]
کتاب چرا ادبیات اثر ماریو بارگاس یوسا
یوسا در این کتاب در کمال آرامش و با حوصله به مخاطب ثابت می‌کند که ادبیات مهم است. حتی بیشتر از آنچه که فکر می‌کنید اهمیت دارد. اما تصور می‌کنم که اگر این سوال را از فرد دیگری بپرسید، ممکن است برآشفته شود. کسی که اهمیت ادبیات را درک نکرده است، از نظر ذهنی شاید هنوز آمادگی پرسیدن این سوال را ندارد. به عنوان مثال در بخشی از همین مقاله آمده است:
بورخس همیشه از این پرسش که «فایده‌ی ادبیات چیست؟» برآشفته می‌شد. او این پرسش را ابلهانه می‌شمرد و در پاسخ آن می‌گفت «هیچ کس نمی‌پرسد فایده‌ی آوازِ قناری و غروبِ زیبا چیست.» اگر این چیزهای زیبا وجود دارند و اگر به یُمنِ وجود آنها، زندگی حتی در یک لحظه کمتر زشت و کمتر اندوه‌زا می‌شود، آیا جستجوی توجیه عملی برای آنها کوته‌فکری نیست؟ (کتاب چرا ادبیات اثر ماریو بارگاس یوسا – صفحه ۱۲)
یوسا و همه علاقه‌مندان ادبیات بر این باورند که جامعه مدرن و دموکراتیک با شهروندانی آزاد، بدون مطالعه و خواندن ادبیات حاصل نمی‌شود. در واقع ادبیات نقطه مشترکی بین ادیان و نژادها و سیاست‌ها و باورهای اجتماعی مختلف است. هیچ‌چیز بهتر از ادبیات نشان‌دهنده این تفاوت‌های قومی و فرهنگی نیست. و به نقل از یوسا در این کتاب جامعه‌ای که ادبیات مکتوب ندارد، در قیاس با جامعه‌ای که مهم‌ترین ابزار ارتباطی آن یعنی کلمات، در متون ادبی پرورده شده و تکامل یافته، حرف‌هایش را با دقت کمتر و وضوح کمتر بیان می‌کند. جامعه بی‌خبر از خواندن که از ادبیات بویی نبرده، همچون جامعه‌ای از کر و لال‌ها دچار زبان‌پریشی است و به سبب زبان ناپخته و ابتدایی‌اش مشکلات عظیم در برقراری ارتباط خواهد داشت.
درباره تک‌تک جملات و پاراگراف‌های مقاله چرا ادبیات می‌توان صحبت کرد و موضوعات آن را بررسی داد و پیشنهاد می‌کنیم که این کتاب را حتما مطالعه کنید. در واقع ما هم به سهم خود، برای نشان دادن جدی بودن و اهمیت این کتاب، آن را جزء کتاب‌های پیشنهادی کافه‌بوک قرار داده‌ایم و خواندن آن را به همه توصیه می‌کنیم. حال اگر شما کسی هستید که مدام از شما پرسیده می‌شود: چرا رمان می‌خوانی و مثلا کتاب‌های موفقیت نمی‌خوانی؟ چرا اینقدر به داستان و رمان علاقه داری؟ چرا کتاب‌های روانشناسی و فلسفه مطالعه نمی‌کنی؟ و انبوه دیگری از این سوالات، خواندن این کتاب باید در اولویت شما باشد.
البته که پاسخ به سوال چرا ادبیات، می‌تواند بسیار فراتر از مواردی باشد که یوسا آن را مطرح کرده است. اما نکاتی که در این کتاب آمده است، از جمله مهم‌ترین و کلیدی‌ترین موارد است. ما نیز در کافه‌بوک قبلا مطلبی کوتاه تحت عنوان چرا باید کتاب بخوانیم منتشر کردیم که شما نیز می‌توانید مطالعه کنید و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
سه بخش دیگر کتاب چرا ادبیات نیز نکات خوب و قابل توجهی دارند اما در مقابل ابهت قسمت اول شاید کمتر به چشم آیند. اما پیشنهاد می‌کنم اگر به یوسا علاقه دارید و رمان‌های سور بز، جنگ آخر زمان و گفتگو در کاتدرال را خوانده‌اید، مصاحبه یوسا را با دقت دوچندان بخوانید. در این گفتگو، یوسا نکات مهمی را در رابطه این کتاب‌ها مطرح می‌کند. امیدواریم به زودی رمان‌های دیگر یوسا را در کافه‌بوک معرفی کنیم.
در آخر شاید برای شما جالب باشد بدانید که در کتاب چرا ادبیات از کتاب‌های زیر اسم برده شده است (معرفی این کتاب‌های در کافه‌بوک نیز منتشر شده است):
- کتاب مادام بوواری
- کتاب جنگ و صلح
- کتاب در جستجوی زمان از دست رفته
- کتاب صد سال تنهایی
- کتاب دن کیشوت
- کتاب ۱۹۸۴
[ معرفی کتاب: رمان آئورا اثر کارلوس فوئنتس ]
جملاتی از متن کتاب چرا ادبیات؟
- چرا ادبیات؟
معتقدم جامعه بدون ادبیات، یا جامعه‌ای که در آن ادبیات – مثل مفسده‌ای شرم‌آور – به گوشه‌کنار زندگی اجتماعی و خصوصی آدمی رانده می‌شود و به کیشی انزواطلب بدل می‌گردد، جامعه‌ای است محکوم به توحش معنوی و حتی آزادی خود را به خطر می‌اندازد. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۸)
ادبیات از آغاز تا اکنون و تا زمانی که وجود داشته باشد فصل مشترک تجربیات آدمی بوده و خواهد بود و به واسطه آن انسانها می‌توانند یکدیگر را بازشناسند. و با یکدیگر گفتگو کنند، و در این میان تفاوت مشاغل، شیوه زندگی، موقعیت جغرافیایی و فرهنگی و احوالات شخصی تاثیری ندارد. ادبیات به تک‌تک افراد با همه ویژگی‌های فردی‌شان امکان داده از تاریخ فراتر بروند. ما در مقام خوانندگان سروانتس، شکسپیر، دانته و تولستوی یکدیگر را در پهنه گسترده مکان و زمان درک می‌کنیم و خود را اعضای یک پیکر می‌یابیم، زیرا در آثار این نویسندگان چیزهایی می‌آموزیم که سایر آدمیان نیز آموخته‌اند، و این همان وجه اشتراک ماست به‌رغم طیف وسیعی از تفاوتها که ما را از هم جدا می‌کند. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۱۰)
در غیاب ادبیات ذهنی انتقادی که محرک اصلی تحولات تاریخی و بهترین مدافع آزادی است لطمه‌ای جدی خواهد خورد. این از آن روست که ادبیات خوب سراسر رادیکال است و پرسش‌هایی اساسی درباره جهان زیستگاه ما پیش می‌کشد. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۱۶)
ادبیات خوب، ادبیات اصیل، همواره ویرانگر، تقسیم‌ناپذیر و عصیانگر است. چیزی‌ست که هستی را به چالش می‌خواند. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۱۷)
جامعه آزاد و دموکراتیک باید شهروندانی مسئول و اهل نقد داشته باشد، شهروندانی که می‌دانند ما نیاز به آن داریم که پیوسته جهانی را که در آنیم به سنجش درآوردیم و هرچند این وظیفه روزبه‌روز دشوارتر می‌شود، بکوشیم تا این جهان هرچه بیشتر شبیه دنیایی شود که دوست داریم در آن زندگی کنیم. باری، برای شعله‌ور کردن آتش این‌همه ناخشنودی از هستی، هیچ‌چیز کارآتر از مطالعه ادبیات خوب نیست. برای شکل‌بخشیدن به شهروندان اهل نقد که بازیچه دست حاکمان نخواهند شد و از تحرک روحی و تخیلی سرشار برخوردارند، هیچ راهی بهتر از مطالعه ادبیات خوب نیست. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۱۸)
دنیای بدون ادبیات، دنیای بی‌تمدن، بی‌بهره از حساسیت و ناپخته در سخن‌گفتن، جاهل و غریزی، خامکار در شور و شر عشق، این کابوسی که برای شما تصویر می‌کنم، مهم‌ترین خصلتش، سازگاری و تن‌دادن انسان به قدرت است. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۲۳)
- آمریکای لاتین: فرهنگ و آزادی
واقعیت معاصر ما هنوز باردار خشونت و شگفتی‌هایی است که نخستین متون ادبی ما – آن رمان‌های در قالب تاریخ یا کتاب‌های تاریخی آلوده به افسانه – برایمان روایت کرده‌اند. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۵۳)
یکی از بدترین معایب ما – و یکی از بهترین افسانه‌های ما – این اعتقاد است که درماندگی‌مان از بیرون بر ما تحمیل شده و اینکه دیگران، مثلا فاتحان این قاره، همواره مسئول مشکلات ما بوده‌اند. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۵۴)
- سرخوشی و کمال
این تنها جنبه از فلسفه سارتر است که من هنوز دلبسته‌اش هستم. این فکر که ادبیات «مفت و مجانی» نیست و اینکه ادبیات به‌هیچ‌وجه سرگرمی محض نیست و اگرچه بسیار لذت‌بخش است، پیش از هر چیز دیگر، چیزی است که بر زندگی مردم تاثیر می‌گذارد و چیزی که به‌طور بالقوه می‌تواند جهان را تغییر بدهد. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۶۱)
جامعه‌ای که خوب می‌خواند، و استعداد آفرینش ادبیات خوب را دارد، فریب‌دادن این جامعه بسیار دشوارتر از جامعه‌ای مرکب از افراد جاهل است. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۶۳)
فکر می‌کنم نویسنده باید از همان آغاز باور داشته باشد که ادبیات خارق‌العاده‌ترین چیز در عالم است. نوشتن هر کتاب خوب تجربه دلپذیری است. توی دنیا هیچ چیز قابل قیاس با سرخوشی و احساس کمالی نیست که به شما دست می‌دهد وقتی با تلاش فراوان این دنیای ساختگی را خلق می‌کنید. (کتاب چرا ادبیات اثر یوسا – صفحه ۹۱)
مشخصات کتاب
- عنوان: چرا ادبیات
- نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
- ترجمه: عبدالله کوثری
- انتشارات: لوح فکر
- تعداد صفحات: ۹۳
- قیمت چاپ ششم: ۱۳۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب چرا ادبیات چیست؟ اگر این کتاب را خوانده‌اید، آیا آن را به دوستان خود پیشنهاد می‌کنید؟ لطفا نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
[ لینک: اینستاگرام کافه‌بوک ]
» معرفی چند کتاب خوب دیگر که در کتاب چرا ادبیات نیز به آنها اشاره شده است:
