سه‌شنبه, 25 سپتامبر 2018

رگتایم

رگتایم اثر ای. ال. دکتروف، نویسنده آمریکایی است که آثار او روایت زندگی طبقه کارگر آمریکا و محرومان جامعه را شامل می‌شود. نام کتاب برگرفته از نام موسیقی‌ای است که در دهه اول قرن بیستم در آمریکا رواج و ریشه در ترانه‌های بردگان داشته است. «رگ» به معنای ژنده، پاره و گسیخته است، و «تایم» به معنای وزن و ضربان موسیقی است. نویسنده نام رگتایم را به عنوان روح زمانه‌ای که توصیف می‌کند بر رمان خود گذاشته است.

این قطعه را تند ننوازید. هرگز درست نیست که رگتایم را تند بنوازید. – اسکات جاپلین

این جمله‌ایست که نویسنده برای سرآغاز کتاب انتخاب کرده است. ظاهراٌ همه ما را دعوت به آهسته خواندن این کتاب کرده است. کتابی که دکتروف با به کار بردن سبک روایی خاص این روایت را انجام می‌دهد. شخصیت‌های فراوان با داستان‌های خاص خود که به صورت موازی بیان و به گونه‌ای جالب به هم متصل می‌شود.

رمان رگتایم کتابی است که به زمان‌های دور سفر می‌کند. از سال ۱۹۰۰، زمانی که مهاجر وسیاه پوستی در آمریکا وجود ندارد و میهن‎پرستی جزء احساسات اصلی بشری محسوب می‌شود، شروع شده و در ۱۹۱۷ با ورود ایالات متحده به جنگ جهانی اول پایان می‌پذیرد و تصویری از دنیای آن زمان به مخاطب خود می‌دهد.

خلاصه رمان رگتایم

جامعه آمریکای آن زمان – ۱۹۰۰ – به غیر از مردم اصلی‌اش به دو بخش تقسیم می‌شد: مهاجران و سیاهان. تاته و کولهاوس شخصیت‌های رمان رگتایم، نماینده‌ای از همان قشرها هستند؛ دو شخصیت مهمِ پویایِ داستان که روایت مهاجرت به سرزمین رویاها را از دید آنها می‌بینیم و می‌شنویم.

در پیشگفتار مترجم آمده است:

رگتایم یک رمان نو است، نه به معنایی که در جنبش فرانسوی «رمان نو» می‌بینیم. یعنی گرفتن یک نظرگاه ذهنی و حل‎شدن «من» یا «اگو»ی نویسنده‌ی داستان در سراسر بافت داستان و جست‌و‌جوی نظم در آشفتگی یا آشفتگی در نظم. صناعت این رمان از این جهت «نو» است که به مقتضیات موضوع خود پاسخ می‌دهد.

در این رمان شخصیت اصلی، برجسته و محوری آنچنان که در رمان‌های دیگر مشهود است دیده نمی‌شود. شخصیت‌ها و گره‌های‌شان در کنار هم و با هم شکل می‌گیرند و به پیش می‌روند.

در کتاب اول ایولین و ماجراهایش رکن اصلی حوادث کتاب محسوب می‌شود. امادر بخش دوم شخصیت کولهاوس واکر پسر و ماجرای درگیری‌اش، چشمگیر شده و تعلیق داستانی را به خود اختصاص می‌دهد. شاید بتوان گفت چون قسمت اعظم کتاب به کولهاوس واکر اختصاص یافته و در انتها با تحول شخصیتی، اتفاقات دیگری برای او می‌افتد، بتوان گفت شخصیت اصلی کولهاوس واکر است.

شخصیت‌های رگتایم خیالی هستند اما چند شخصیت واقعی تاریخی از جمله «هری هودینی» شعبده باز تردست، «اما گلدمن» زن انقلابی و خطیب مبارز، «هنری فورد» سازنده اتومبیل‌های ارزان قیمت، «زیگموند فروید» روان شناس، «رابرت پیری» کاشف قطب شمال، و چند تن دیگر نیز وجود دارد. دلمشغولی‌ها و مسوولیت‌های دهه‌های بعد مثل تکنولوژی، نژاد و قدرت در زندگی شخصیت‌های کتاب تاثیر می‌گذارند و خواننده در خلال این ماجراها که به شکلی طنز آمیز بیان می‌شوند، احساس نشاط می‌کند تا زمانی که تراژدی واقعی رفته رفته رخ می‌دهد.

بازی بین تاریخ و تخیل – که دکتروف آن را خوب بلد است – همه لطف رمان است؛ اینکه چطور این دو با هم یکی می‌شوند، گاهی از هم دور می‌شوند، گاهی همدیگر را نقض می‌کنند و گاهی به هم تبدیل می‌شوند.

[ مطلب مرتبط: رمان جنایت و مکافات – نشر خوارزمی ]

رگتایم

جملاتی از متن کتاب رگتایم

در بعضی قلب‌ها عشق نوعی زخم است، نوعی ضعف جسمانی است، مثل نرمی استخوان، مثل ریه‌های مئوف.

کسانی که با خون و اشک بهای زندگی معنوی خود را پرداخته‌اند، ازدواج را به عنوان یک امر تحمیلی، به عنوان، یک مسخره‌ی سطحی و تو خالی نفی می‌کنند.

فقط شعله ی آزادی است که تلاش می کند تا فضای تاریک و کریه زندگی روی این زمین را روشن کند.

حقیقت این است که زنان حق ندارند رای بدهند، حق ندارند آن کسی را که دل‌شان می‌خواهد دوست بدارند، حق ندارند ذهن و روح خودشان را پرورش بدهند، حق ندارند زندگی خود را صرف امور معنوی کنند: رفقا، حق ندارند! چرا؟ آیا نبوغ ما فقط در زهدان ماست؟ آیا ما نمی‌توانیم کتاب بنویسیم؟ نمی‌توانیم علم و دانش بیافرینیم؟ نمی‌توانیم موسیقی بنوازیم؟ نمی‌توانیم دستگاه‌های فلسفی بسازیم؟ نمی‌توانیم در بهبود بشریت دخالت داشته باشیم؟ آیا سرنوشت ما همیشه باید به امور جسمانی ختم بشود؟

بعد شروع کرد به بررسی کردن خودش در آیینه، انگار منتظر بود که جلو چشم خودش تغییری در او روی دهد. نمی‌توانست ببیند که قدش حتی از چند ماه پیش‌اش بلندتر شده است، یا رنگ مویش دارد تیره می‌شود. مادر دریافته بود که پسرک می‌دانست که دارد مرد می‌شود.

پیر مرد خیلی لاغر بود و قوزش درآمده بود و بوی کپک می‌داد. شاید به این علت که لباس کم داشت و نه لباس می‌خرید و نه چیز تازه‌ای قبول می‌کرد. همچنین، از چشم‌هایش مدام آب می‌چکید. اما توی اتاق پذیرایی می‌نشست و برای پسرک داستان‌های اووید را نقل می‌کرد. این داستان‌های آدم‌هایی بودند که مبدل به جانور یا درخت یا مجسمه می‌شدند. داستان‌های تغییر شکل دادن بودند. زن‌ها به گل آفتاب‌گردان، عنکبوت، شب‌پره، پرنده مبدل می‌شدند، مردها به مار، خوک، سنگ، یا فقط باد هوا. پسرک نمی‌دانست که دارد به آثار اووید گوش می‌دهد، و اگر هم می‌دانست اهمیتی نداشت. داستان‌های پدر به او می‌گفت که اشکال زندگی تغییرپذیر است و هر چیزی در این دنیا به راحتی می‌تواند چیز دیگری بشود. پدربزرگ همین‌جور که حرف می‌زد بدون این که خودش بداند زبان‌اش مبدل به زبان لاتینی می‌شد، انگار حالا چهل سال پیش است و او دارد سر یکی از کلاس‌هایش کتاب می‌خواند. معلوم می‌شد هیچ چیزی از قاعده تغییرپذیری مصون نیست، حتی زبان آمیزاد.